Üst çene yirmi yaş dişleri

Gömülülük gösterdiği yer ciddi anatomik oluşumlara komşudur. Bunlardan birincisi, maksiler sinüs dediğimiz üst solunum sisteminin bir parçası olan büyük bir boşluktur ve dişin operasyon sırasında bu boşluğa düşme olasılığı her zaman mevcuttur . Tedavisi “Laldwel-Luc” diye adlandırılan açık sinüs ameliyatıdır.
İkinci ciddi komşuluğu; yukarıda “descendens palatinal arter” dir ve hasar gördüğü takdirde ciddi kanamalara yol açabilir.

Alt çene yirmi yaş dişleri

Çok değişik pozisyonlar  gösterebilir (Bakınız: Resim 1). Çok değişik anatomiler gösterebilir (Bakınız: Resim 2). Çok sayıda dişlerle birlikte gömülü olabilir . Alt çene yirmi yaş dişleri de gömülü olduğu yer ve önemli anatomik oluşumlara komşulukları açısından önem arz eder;

1-)Yirmi yaş dişinin, alt çenenin beslenmesini sağlayan damarlar ve his duyusunu veren sinire komşuluğu. Resim 3 de de görüldüğü gibi bazen belirli bir mesafede olabilir, bazen da ciddi boyutta yakın olabilir. Yakınlığın yaratacağı olası komplikasyonlar:

a) Ameliyat esnasında damarların hasar görmesi: İyi bir cerrahi ile telafi edilebilir bir problemdir.

b) Sinire yakın olma problemi: Bu komplikasyon iki şekilde oluşabilir.

Birincisi, ihmale dayalı, gömülü dişin erken dönemde alınmaması sonucu, dişin zaman içerisinde sinire bası yapması ve zamanla hastanın da kolayca algılayacağı şekilde dudakta ve o bölge dişlerinde hissizlik oluşturması. Bu dişin uzun süre alınmaması halinde bu hissizlik kalıcı olabilir veya iyileşmesi için çok uzun yıllar gerekebilir.

İkinci ihtimal; Daha önce yukarıdaki biçimde bir komplikasyona neden  olmamasına rağmen diş ve sinirin çok yakın ilişkide olması; Sinir hasarı olasılığı yüksek bir durumdur. Ancak uzman bir cerrahın dikkatli bir cerrahisi ile risk minimale indirilebilir.

Cerrahi sırasında sinirde oluşmuş olan hasar az ise dudakta gelişen hissizlik zaman içerisine gerileyebilir (3-9 ay). Hasar daha fazla ise daha çok zamana ihtiyaç olabilir.

2-) Çenenin kırılması: Alt yirmi yaş dişinin gömülü olduğu yer alt çenenin tam köşesinde yer alır. Gömülü dişin büyük olması, dişin etrafında oluşmuş olan bir kist ve tümörün kemiğin yapısını zayıflatması ile alt çene gerek kendiliğinden gerekse ameliyat esnasında kırılabilir. Uzman bir cerrah tarafından bu olasılık da minimale indirilebilir.

Resim 1. Gömülü alt yirmi yaş dişlerinin pozisyonları

Resim 2. Olması gerekenden fazla kökleri olan bir yirmi yaş dişi.

Resim 3.  Gömülü alt yirmi yaş dişlerinin alt çene damar sinirleri ile değişik komşulukları.

Gömülü yirmi yaş dişlerinin neden olduğu diğer problemler

1. Gömülü dişin etrafındaki kistik yapı zamanla büyüyebilir ve çene kemiğinde zaman içerisinde zayıflamalara yol açabilir (Bakınız: Resim 8). Tedavisi, kist ve sebep olan gömülü dişin  çenenin devamlılığı bozulmamak üzere çıkarılmasıdır.
2. Gömülü dişin etrafındaki kistik yapı zamanla iyi huylu (Bakınız: Kaynak No.1 ve Kaynak No.2 ) ve kötü huylu tümörlere (Bakınız: Resim 9 ve 10)  dönüşebilir. Tedavisi, iyi huylu tümörlerde tümörün büyüklüğüne göre ya kitle olarak çıkarılması ya da daha büyükse, kısmen sağlıklı kemik dokuları da içerecek şekilde rezeksiyon şeklinde daha büyük bir şekilde alınmasıdır. Kötü huylu olanlar daha detaylı onkolojik tedaviler gerektirir (Bakınız: Kaynak No.3 ve Kaynak No.4).

Cerrahi tedavi

Lokal anestezi ve problemin büyüklüğüne göre genel anestezi ile yapılır. Normal bir gömülü dişin uzman bir hekim tarafından çıkarılması 15-30 dakika sürer ve zorlama yapılmadan süreç tamamlanır. Operasyonun daha fazla süreler alması ve olası zorlamalar hastada daha sonraki dönemlerde uzun yıllar sıkıntı yaratabilecek çene eklemi bozukluklarına yol açabilmektedir. Çene eklemi problemlerinin oluşmasında bu gibi travmalar önemli bir yer tutmaktadır (Bakınız: Çene eklemi problemleri ve tedavileri bölümü). 

Ameliyatı takip eden günlerde bir süre için çenede şişlik ve ağız açıklığında kısıtlılık hali oluşacaktır. Bu kısıtlılığın, dişin pozisyonunun zorluğu ve  dişi çıkarmak için kaldırılan kemik miktarına bağlı olarak  uzayabilme ihtimali mevcuttur. Bu durum, hekimin tavsiyeleri ve destek tedavileri ile uygun bir sürede geçecektir.

Ameliyat sonrası, hekimin tavsiyelerine dikkatle uymak ve genel ağız, diş temizliğinde titiz davranmak çok önemlidir. Yaklaşık bir hafta sonra dikişler alınır. Ağız hijyeninin iyi sağlanamadığı hallerde ve hastanın bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda dişin çıkmış olduğu kemik boşluğu enfekte olabilir ve iyileşmesi uzun zaman alabilir. Bunun tedavisi de hekim tarafından yapılacaktır.

Sonuç:  Gömülü dişleri sıradan bir diş olarak algılayıp, yapılması gereken tedaviyi ertelemek doğru değildir. Her ne kadar kişi için bir külfet gibi görünürse de cerrahın  planlaması ile yapılacak erken bir müdahale, olası büyük çaplı sıkıntıların önlenmesini sağlayacaktır.

Konu ile ilgili sıkça sorulan sorular

Soru:  Gömülü bir dişim var, bir kez rahatsızlık verdi. Uzun süredir bir rahatsızlık vermedi. Dokunulmasını istemiyorum. Kendi haline bıraksak olur mu ?
Cevap: İleride sorun çıkarma olasılığı son derece güçlüdür. İleri yaşlarda yapılacak müdahaleyi tolere etmeniz daha zor olabileceği için,  bir an evvel tedaviyi planlamanız daha yararlı olacaktır.

Soru:  Arkadaşımın yirmi yaş dişi kendiliğinden çıkmış. Benimki zaman zaman şişiyor, ilaç alıyorum iniyor. Acaba kendiliğinden çıkabilir mi ?
Cevap: Her kişinin anatomisi farklıdır. Arkadaşınızın çene kemiği dişin sürmesine izin verecek şekilde geniş olabilir. Sizinkinde böyle bir yer olmayabilir. Alınan ilaçların şişi indirebileceği doğrudur ama bunlar geçici çözümlerdir.

Soru:  Bir arkadaşım yirmi yaş dişini çok kolaylıkla aldırdığını söylüyor, bir başka arkadaşım ise ameliyatla ve çok zor alındığını söylüyor. Benimki de kolaylıkla alınabilir mi ?
Cevap: Her kişinin anatomisi farklıdır. Arkadaşınızın çene kemiği dişin sürmesine izin verecek şekilde geniş olabilir. Sizinki daha fazla gömülü olabilir hatta patolojik dokular ihtiva edebilir. Bu da doğal olarak ameliyat süresini uzatabilir.

Soru: Gömülü dişlerim birden fazla. Bunları tek tek mi aldırmalıyım yoksa hepsi birden alınabilir mi ?
Cevap:  Karar tamamen hastaya aittir. Eğer tümümü aldırmayı düşünürseniz, genel anestezi altında alınması daha uygun olacaktır.

Soru: Ameliyat kaç gün işimi engeller ?