Çene Ekleminde Patolojik
Büyümeler, Tümörler
Çene eklemi bölgesinde de
nadirde olsa vücudun diğer eklem bölgelerinde olduğu gibi gelişim
problemleri, tümöral yapılara rastlanılabilir. Bunların da
tedavisi cerrahidir.
Çene Ekleminde Çıkmalar
Bazı
hastalar esnerken veya benzeri şekilde ağızlarını çok açtıklarında
çenelerinin çıktığından yakınırlar. Bu tip şikayetlerin çoğu eklemin
diğer şikayetleri ile karıştırılmakla beraber, bir kısım hastamızın
yaşadıkları tecrübeler gerçek eklem çıkığını doğrular. Gerçek eklem
çıkığında hastanın çenesi öne ve aşağı yönelerek, çok ağrılı bir şekil
alır. Hastanın kendi başına çenesini kapama ihtimali yoktur ve ancak
bir hekim tarafından yerine getirilir. Ülkemizde her bölgemizde branşla
ilgili uzman olmadığı için, acil müdahale ile çene yerleştirilmiş
olmasına rağmen takip eden günlerde bir çene cerrahına baş vurarak
olayın gerçek sebebinin araştırılması ne tekrar etmemesi için koruyucu
tedaviye başlanmalıdır. Bu tür deneyim yaşamış hastalarımızın çoğu
rahatsızlığın tekrar ile bize başvurmaktadır.
Tedavi: İlk çıkmadan sonra uzmana baş vurulduğu
taktirde koruyucu tedavi ve takip ile tekrar etmemek üzere tedavi
edilir. Hastalığın bir kez tekrarı daha ilerideki tekrarları getireceği
için bu safhada ancak cerrahi ile tedavi edilebilir.
Resim 8. Çene
çıkığının yerine oturtulması.
TEMPOROMANDİBULER EKLEM ARTRİTLERİ
1)Nonenflamatuar artrit(Osteoartrosis)
Eklem yüzeyinde yaptığı değişikliklerle karakterize, eklemin nonenflamatuar, dejeneratif bir hastalığıdır. Artritler arasında temporomandibular eklem bölgesinde en çok rastlanan tiptir (Kaplan). Blackwood' un yaptığı histolojik bir çalışmada 700 eklem değerlendirilmiş ve görülme sıklığı %40 olarak bildirilmiştir. Artan yaşla beraber görülme sıklığı artmakta, sıklıkla 6. dekatta karşımıza çıkmaktadır. Etyolojisi ekleme gelen tekrarlayannitelikte aşırı yükleme olarak düşünülmektedir. Buruksizim ve maloklüzyon sıklıkla rastlanan nedenlerdir.
Muayenede ağrı, kasta palpasyonda sertliğe rastlanmaz. Krepitasyon vardır. Hareketler sırasında limitasyon varsa, sekonder olarak bir dejenerasyon düşünülmeli bunun yanında etkilenen bölgede ağız açma sırasında deviasyon gözlenebilir.
Tedavide medikal yaklaşımlar, fizik tedavi, splint uygulanması veya nadiren cerrahi yapılr.
2)Enflamatuar Artritler
a) Romatoid Artrit
b)Juvenil Romatoid Artrit
c)Psöriatik Artrit
d)Ankilozan Spondilit
e)Lupus Eritematozus
2a. Romatoid Artrit
TME yi tutan en önemli eklem hastalığıdır.Enflamasyonlu, sistemil bir bağ dokusu hastalığıdır. Etyolojisi tam olarak bilinmemekle, immünolojik ve nöral mekanizmaların hastalığın oluşmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Romotoid artrit her yaşta görülbilmekle birlikte daha çok 40 yaş altında yaygındır. Kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha fazla sıklıkla görülür.
Eklem tutulumunun akut safasında eklem bölgesinde hassasiyet, şişlik ve sertlik vardır.Çoğunlukla hastalık ; kıkırdak, kemik ve diğer eklem dokularının yıkımının ilerlemesiyle kronik bir hal alır. Bu hastalığın enflamasyonlu süreci sadece eklem dokularınıo tutmaz; tendonları, ligamanları ve çevre kas bağlantılarınıda etkiler. Artiküler yumuşak doku ve kemik yıkımına ek olarak yonksiyonu bozar ve kasları zayıflatır. Granülasyon dokusunun olgunlaşması, eklem yüzeyinin ankilozu yada adezyonu ve eklem mobilitesine ciddi etkileri olan eklem kontraksiyonuile sonuçlanır.
Tedavi olarak palyatif tedavi yada cerrahi tedavi düşünülmelidir. Palyatif tedavide analjezikler, nonsteroid antienflamatuar ilaçlar kullanılabilir. Eklem içi kortikosteroid enjeksiyonununda ağrıyı azalttığı ve eklem içi dejeneratif değişiklikleri engellediği çalışmalarla bildirilmiştir.
2b. Juvenil Romatoit Artrit (Still Hastalığı)
Çocuklarda görülen bu hastalıkta bazen temporamandibular eklemde etlkilenmekte, bunun sonucunda mandibulanın gelişimi ciddi oranda etkilenmekte ve yüzde asimetri ortaya çıkmaktadır. Bu durum bazen kondil apilazisiyle karıştırılabilir.
2c. Psöriatik Artrit
Psoriasis deri hastalığı olanlarda görülen sero-negatif, erozyonlu ve deri altı düğümlerinin enflamasyonlu bir klem hastalığıdır. En sık 35-45 yaşları arasıda erkeklerde ve kadınlarda eşit oranda görülür. TME de rastlandığı durumlarda unilateral, dönem dönem eklemde ağrı ve ağız açmada kısıtlılık görülür. Semptomlar birkaç ayda geçebilir. Fakat bazı vakalarda ankiloza rastlandığı rapor edilmiştir.
Tedavisinde yatak istirahati, fizik tedavi ve nonsteroid antienflamatuar ilaçlar tercih edilir.Ankiloza dönüşen vakalarda kondilektomi ve interpozisyonel gap artroplkastisi de yapılmıştır.
Resim 9.
Osteoartiritis de eklem başında deformasyon
Sayfa Başı
2d. Ankilozan Spondilit
Sinoviyal eklemleri özellikle vertebral kolonu tutan, aksiyel ve periferik enteropati ile karakterize, ankiloz ile sonlanan enflamatuar bir artropatidir. En sık genç erkeklerde 20-30 yaşlarında rastlanır. Tutulan temel oluşum fibrokartilaj dokudur. TME de görülme sıklığı yapılan bir araştırmada %50 civarında olarak bildirilmektedir. Ağız açmada ankiloza bağlı kısıtlanma ve ağrı vardır.
Tedavi olarak nonsteroid antienflamatuar ilaçlar, agresif fizik tedavi ve ankiloza dönüşen vakalarda cerrahi düşünülür.
2e. Lupus Eritemnatozus
Sistemik lupus eritematozus, kollojen ve damar dokusunda ki bozukluklarla karakterize bir bağ dokusu hastalığıdır. Sıklıkla kadınlarda ve 20-40 yaşlar arasında görülebilir.SLE' li hastalarda TME tutulumu Jonnson ve ark. tarafından yapılan çalışmalarla %59 olarak belirtilmiştir. Eklem tutulumu olan hastalarda mandibula hareketlerinde kısıtlılık, kitlenme veya dislokasyon ve eklem bölgesinde ağrı vardır.
Hastalığın tedavisi altta yatan sistemik duruma yapılır.TME semptomlarının giderilmeside analjezik ve nonsteroid antienflamatuar ilaçlarla birlikte fizik tedavi kombinasyonu uygulanabilir.
3)EnfEksiyöz Artritis
TME kızıl, kızamık, frengi, tüberkiloz gibi sistemik hastalıklar dolayısıyla enfekte olabilir. Enfeksiyon orta kulaktan ve normal mastoid bölgeden eklem bölgesine geçebilir. Akut devrede çene hareketlerinde kısıtlanma, kronik safhada ise ankiloz oluşabilir. Diğer artritlere oranla daha az rastlanmaktadır.
4) Metabolik hastalıklar (GUT HASTALIĞI)
Beslenme değişikliğine bağlı olarak serumda yüksek seviyede ürik asit bulunması sonucunda eklem sıvıları içinde ürat kristalleri çökelebilir. Bu hastalıkta genellikle ayak başparmak eklemi etkilenmekle birlikte bazı hastalarda TME de sinviyal sıvı içinde bu çökeltilere rastlanmaktadır. Hastalık eklemlerde bilateral olarak görülmekte, erkeklerde kadınlara göre %95 fazla görülmektedir.
KAPSÜLİT/SİNOVİT
Kapsülit, kapsüler ligamentleri enflamasyon durumudur. Kondilin laterali palpe edildiğinde hassasiyet klinik bulgudur. Kapalı eklem durumunda dahi ağrı devam eder; ancak, hareket genelde ağrıyı artırır. Etyolojik faktörlerin en yaygın olanı makrotravmadır.
Sinovit, eklemin iç yüzünü çevreleyen sinoviyal dokuların enflamasyonudur. Eklem bölgesi palpasyona duyarlıdır ve ani olarak şişebilir. Eklem hareketi ile artan intra kapsüler ağrı ile karakterizedir. Etyolojisi travma veya aşırı açılması olabilir.
RETRODİSKİT
Yüze gelen bir travmadan veya kondil başının retrodiskal dokular üzerinde fonksiyon yapmasına bağlı eklem içi faktörlerden kaynaklanır.
Ani gelişmiş semptomlar doğrudan travmayla ilişkilidir. Ağrı, sentrik oklüzyonda dişlerin sıkılması ile artar. Travma şiddetli ise intrakapsüler kanama ve eklemin ankilozu ile sonuçlanabilir.
GELİŞİMSEL EKLEM BOZUKLUKLARI
TME'i etkileyen gelişim anomalileri, yüzde asimetriyi de içeren iskeletsel bozukluklara yol açarlar. Bunlar;
1. Kondiler Hiperpilazi
2. Kondiler Hipoplazi
3. Kondiler Apilazi
Mandibul kondilinin tek taraflı hiperplazisi nadir olarak görülmekle birlikte etyolojisi bilinmemektedir. Genelde konjenitaldir, fakat kondil gelişmesi arttığında ve mandibula boynu büyüdüğünde, ergenlik çağına kadar fark edilmez. Artiküler tüberkül ve glenoid fossa, remodeling ile değişmiş kondil başına uyum sağlar. Çene etkilenmemiş tarafa doğru kayar ve çapraz kapanış maloklüzyonla sonuçlanır. Etkilenmiş tarafta dişler arası temas kaybolur.
Tüm anomaliler ve gelişim bozuklukları; okluzal bozukluklar, eklem ve mandibula hareketlerinin kısıtlanması, azalmış ısırma kuvveti ve zayıflamış çiğneme gücü ile sonuçlanır.
PATOLOJİK BÜYÜYEN TÜMÖRLER
TME' den orijin alan neoplazmlara fazla rastlanmaz. gençlerde bazen kondroma ve osteokondromalar bulunabilir. Çok nadir olarak bunlar maling transformasyon gösterirler. Büyüme çağı geçtikten sonraysa osteomaya rastlamak mümkündür. Kondil başı büyür ve düzensiz bir trabekülasyon gösterir.
Maling tümörler primer veya seconder olabilirler. Primer lezyonlara örnek olarak kondrosarkoma, sinoviyalsarkomlar ile eklem kapsülünün fibro sarkomları gösterilebilir. Sekonder olanlar ise çoğunlukla parotis bezi nazofarinks, meme veya idrar torbasının maling tümörlerinin metastazıdır.
TME de metastaz nadirdir. En çok karşımıza çıkan metastatik neoplazm adenokarsinomadır. Prostat, göğüs akciğer, kolon ve troidden yayılım olabilmektedir.
Daha Fazla Bilgi İçin;
1)GÜVEN,O.
Temporomandibular eklem tedavilerinde cerrahi çözümler.
Türk Diş Hekimliği Birliği Dergisi. 84: 46-48,2004.
2) GÜVEN,O.Temporomandibular eklem hastalıklarında cerrahi tedavi seçenekleri.Vestiyer Diş Hekimliği Dergisi 2: 32-34, 2011
PDF formatında görmek için tıklayın.------->
görmek için tıklayın.------->